Paano Maghanda sa Pagretiro Bilang Maliit na Negosyante

Online Manila | Paano Maghanda sa Pagretiro Bilang Maliit na Negosyante | ni Homer Nievera | Kumusta ka-negosyo. Nawa’y maayos naman ang lahat-lahat. Ang paksa ng ating pitak ngayong linggo na ito ay ang paghahanda sa pagretiro bilang isang maliit na negosyante. Dahil alam naman natin na sa pagiging negosyante, walang masasandalang pondo na galing sa kumpanya, lalu na sa liit na naibabahagi ng SSS bilang self-contribution, di ba?

Isang-katlo ng mga negosyo na walang mga plano sa pagreretiro, ayon sa isang survey ng Amerika ng Manta sa mahigit 2,000 maliliit na may-ari ng negosyo. Kaya, maraming matatandang may-ari ng maliliit na negosyo ang natatakot sa pagreretiro. Lalu na siguro sa atin sa Pilipinas. Iyan ay maraming mga negosyante na may hindi tiyak na hinaharap sa ngayon.

Ang mga paraan ng pagtitipid sa pagreretiro ay madaling makalimutan ng mga maliliit na may-ari ng negosyo sa gitna ng pang-araw-araw na pagsasaalang-alang sa pananalapi. Napakahalaga na magplano para sa iyong sariling tagumpay sa pananalapi pati na rin sa paglago ng iyong negosyo.

Narito ang ilang tips na aking nakalap sa pagsasaliksik. 

Tara na at matuto!

#1 Tukuyin ang mga layunin sa pagreretiro

Simulan ang pagpaplano ng pagreretiro sa pamamagitan ng pagpili kung gusto mong manirahan sa isang condominium sa siyudad, maglayag sa mundo, o sa isang lugar sa probinsya. Ang pagpaplano ay nagsisimula sa pag-alam sa iyong balak na gawin o layunin kapag ikaw ay retirado na.

Pinakamahusay na gumagana ang mga partikular, nasusukat, at napapanahong mga layunin sa pananalapi. Magtakda ka ng makatotohanang pagreretiro at mga layunin sa pananalapi upang makamit ang iyong pamumuhay sa pagreretiro.

Ang desisyon na ibenta, ibigay, isara, o ibenta ang shares sa negosyo ay malaking bahagi ng plano at makakaapekto sa mga gagawing hakbang sa pagreretiro.

Maraming maliliit na negosyo ang mga sole proprietorship o MSME. Upang lumago, dapat pataasin ng may-ari ang kita, halaga, at kawani nito. Malaking hakbang ito tungo sa maayos na pagplano.

Paano simulan ang mga ito? Una, ilista ang iyong pangmatagalang mga ambisyon sa karera mo. Isaalang-alang ang lahat ng iyong mga layunin lalo na ang mga layunin sa pananalapi. Gusto mo bang bayaran ang iyong bahay sa isang tiyak na petsa? Mag-ipon para sa kolehiyo ng mga bata? Bumili ng yate o bakasyunan? Magtakda ng taunang layunin sa paglalakbay? Ganun ka detalyado dapat.

Isulat ang iyong mga layunin at maging tahasan tungkol sa mga dami o laki ng nais mo, ikonsidera ang mga petsa, at siyempre ang pera. Isulat ang mga ito kung saan mo makikita ang mga ito bago pagbukud-bukurin at bigyang-priyoridad.

#2 Magplano para sa paghalili o pagpalit ng pamamahala sa negosyo.

Ayon sa pag-aaral ng Manta, sa Amerika, 34% ng mga maliliit na may-ari ng negosyo ay walang tinatawag na succession plan. Ito ang pagplano ukol sa taong papalit sa iyo sa pagpapatakbo ng negosyo. Sa Pilipinas kasi, madalas na ang mga anak ang tinaguriang hahalili sa iyong pagtanda. 

Gayunpaman, ang pag-unawa kung paano ibilin ang iyong kumpanya at kung sino ang papalit ay bahagi ng pagpaplano para sa iyong negosyo at sa iyong hinaharap.

Sa mundo ng negosyong korporasyon, halos palaging may isa pang empleyado na naghihintay sa mga gilid (o ibaba) upang kumuha ng isang katrabaho na nagretiro na. Ang mga may-ari ng maliliit na negosyo kasi minsan ay nahihirapang isuko ang kapangyarihan.

Kapag malaki-laki na ang kumpanya mo, ang isang employee stock ownership plan ay nagbibigay-daan sa mga empleyado na maging kapaki-pakinabang na mga may-ari ng isang kumpanya balang araw. Sa isang banda, upang maiwasan ang mga legal na isyu at kalituhan ng empleyado, idokumento ang iyong pinili sa kahit naumang paraan ito.

Upang masimulang ito, kumunsulta ka sa isang abogado tungkol sa mga legalidad ng succession plan na nais o balak mo. Mas maaga, mas mabuti. Puwede ka ding kumonsulta sa ibang mga may-ari ng negosyo kung ano ang ginawa nila. 

Siyempre, kailangan mong ilista ang mga potensyal na magpapatakbo ng negosyo. Maaaring ito ay isang kasosyo, supplier, miyembro ng pamilya, empleyado, o grupo ng pamamahala. Isaalang-alang din kung alin may mga tao o grupo handa at kayang bilhin ang iyong negosyo. Isaalang-alang ang anumang paunang pagsisikap at mga kontrol na kailangan para ihanda ang iyong mga kahalili na pumalit agad nang swabe at maayos.

#3 Kumuha ng grupong tutulong o susuporta sa iyo

Ikaw at ang iyong mga empleyado ay nangangailangan ng pamumuhunan at kadalubhasaan sa buwis upang lumikha ng isang plano sa pagreretiro. Maaaring makatulong sa iyo ang mga naaangkop na propesyunal na magplano ng bawat hakbang para dito.

Palibutan mo ang iyong sarili ng isang pangkat ng mga propesyunal sa lahat ng aspeto ng iyong buhay, negosyo, at ang iyong buhay pinansyal.Idagdag ang mga ito sa iyong team sa pagpaplano.

Ang pagkakaroon ng propesyunal na tagapayo sa pananalapi ay mahalaga sa pagpaplano mo. Ang taong ito ay nagpapayo sa pamumuhunan, pagreretiro, paghalili, mga benepisyo ng empleyado, halaga ng negosyo, daloy ng salapi, utang, at pati na ang pamamahala sa peligro.

Ang isang CPA (accountant) ay nakakabawas sa iyong pananagutan sa buwis at tinitiyak ang tamang paghahanda dito balang araw. Matutulungan ka rin ng CPA na pumili ng plano sa pagreretiro depende sa iyong mga kontribusyon bago at pagkatapos ng buwis.

Ang pagkakaroon ng abogado sa negosyo ay makakatulong sa pagbuo pagpapatupad ng iyong pagsasalin ng negosyo at mga kontrata na babantayan.

Ang mga propesyonal na tutulong sa iyong buhay at negosyo ay dapat magtulungan upang matiyak na ang lahat ng ginagawa ng bawat propesyonal ay nasa pagkakahanay sa mga layunin ng parehong negosyo at may-ari nito. Hayaan silang gawin kung ano ang nararapat gawin para makapag-pokus ka sa kung ano ang nagpapasaya sa iyo.

Para magawa ito, mag-interbyu ka at humanap ng maga referrals. Tiyaking makakatulong sila sa mga pangangailangan sa hinaharap, mga panuntunan sa pamamalakad ng kumpanya, mga ligal na payo, at pagsasaayos ng buwis. Pagkatapos piliin ang iyong transition team, ipaalam sa kanila ang iyong mga layunin at ayusin ang mga regular na pagpupulong kasama ang isa o higit pa sa kanila upang subaybayan ang iyong pag-unlad.

#4 Planuhin ang iyong paglabas sa negosyo.

Upang ihanda ang iyong negosyo para sa pagbebenta at pondohan ang iyong pagreretiro, magsimula nang maaga. Malaking bagay ang paghahanda ng pondo na gagamitin sa pagreretiro.

Ang mga di naghahanda, madalas nauuwi sa pagbebenta ng negosyo. Lagi din nilang iniisip na ang kanilang mga anak ang hahalili sa dulo, ngunit kung di ito napaghandaan, malabo din itong mangyari.

Upang maging handa sa paglabas sa pagnenegosyo, makipag-ugnayan sa mga posibleng kahalili ilang taon bago ka magretiro upang makita kung gusto nga nilang patakbuhin ang negosyo. Kung wala, kakailanganin mong magsimulang maghanda ng benta tatlo hanggang limang taon bago magretiro.

Kumuha ka din ng valuation mula sa isang independiyenteng kumpanya para makakuha ng makatotohanang ideya kung ano ang babayaran ng isang mamimili at magpasya kung gusto mong umalis sa negosyo o magpatuloy sa loob ng ilang taon sa isang kasunduan sa pagkakakitaan. Madalas inuuna ng mga nagbebenta ang pagbabawas ng buwis. Kaya dapat kumunsulta sa isang CPA, abogado, at tagapayo sa pananalapi upang maunawaan ang mga epekto ng buwis ng iyong pagbebenta ng negosyo.

Bago ka umalis sa negosyo, bawasan mo na  ang iyong paglahok sa mga operasyon nito. Ngayon pa lang, ilista mo ang lahat ng kailangang malaman ng iyong kahalili upang mapatakbo ang iyong negosyo, kabilang ang mga bagay na ikaw lang ang makakagawa. Planuhin kung kailan at gaano katagal sila tuturuan. 

Kung balak mong ibenta ang negosyo, isaalang-alang kung magkano ang maaaring bayaran ng isang mamimili para sa iyong negosyo. 

Konklusyon

Sa lahat ng mga negosyante, dapat isipin na di panghabang-buhay na ikaw ang magpapatakbo ng negosyo. Pag-isipan mo ang maayos at maginhawang pagreretiro. Sa lahat ng aking nailahad, ang tama at maagang pagpaplano ang mahalaga.

–
Si Homer ay makokontak sa email na chief@negosentro.com.

Photo by Nguyen Thu Hoai on Unsplash